Kanon ikonograficzny - o co właściwie chodzi?

Kategoria: O ikonach i pracowni Opublikowano: środa, 08 marzec 2017 Elazar Drukuj E-mail

Kanon ikonograficzny – o co chodzi?

 

Kanon ikonograficzny był kształtowany na przestrzeni wieków przez konkretne szkoły ikonografii. Jego zasady ustalono na podstawie biblijnych opisów w oryginalnych językach, orzeczeń soborów, tradycji Kościoła, pism Ojców Kościoła, hymnografii, apokryfów i tekstów liturgicznych.

W zasadzie kanon kształtował konkretny język ikony i sposób jej powstawania. Z czasem zostały spisane hermeneje czyli podręczniki malarskie dla chcących uczyć się sztuki ikonograficznej. W Polsce najbardziej znaną będzie Hermeneja Dionizjusza z Furny.

 

Fragmenty:

 

 

Ze względu na swoją historię, trudy rozwoju jak Ikonoklazm i ikonoklazmy, prześladowania i rozwój nie zawsze w dobrą stronę, ikonę zaliczamy do szczególnego malarstwa sakralnego mającego swoje zasady i ramy. Malarstwa tworzonego nie wizją i odczuciami subiektywnymi artysty, ale traktowanego jako przekaz i zaproszenie do świata duchowego, zbliżenia do Boga, Jego Rzeczywistości.

 

Co ustala kanon?

Kanon przede wszystkim ustala języki ikony:

- język gestów

- język kolorów

- język przedstawiania konkretnych scen

- język zasad użycia materiałów

 

Czy to ogranicza artystę?

Zadaniem Kanonu nie jest ograniczanie ikonografa. Nie powoduje on braku swobody wyboru środków artystycznych ani wyrażenia umiejętności czy kunsztu.  Kanon ma kierować ikonografa, wychowywać jego wyobraźnię. Ma być niejako duchową drogą dla artysty w spełnianiu swojego powołania do pisania ikon.

Wielu współczesnych artystów uważa ikonę za sztukę, którą mają wywrzeć wpływ na widza poprzez ekspresję, naturalizm. Starają się wywrzeć wpływ emocjonalny na widza. Stworzyć swego rodzaju efekt "WOW!" Rozmijają się w ten sposób z podstawowym celem ikony, którym jest wprowadzenie w ciszę, spokój, kontemplację. Ikona ma otworzyć przed widzem inny świat. Indywidualizm w ikonografii jest niewskazany, ponieważ zadaniem tej sztuki jest przekazywanie prawd i dogmatów Kościoła.

 

Czy kanon już został całkowicie ustalony?

Kanon ikonograficzny jest czymś żywym,ciągle się rozwijającym. Kształtuje go konkretna szkoła ikonograficzna. Jej uczniowie na nowo go interpretują. Ze starych szkół takich jak:  bizantyjska, nowogrodzka, kreteńska -  czerpie się na nowo, odkrywa i interpretuje. Tym samym kanon wciąż się kształtuje, choć jego główne ramy są niezmienne. W tych ramach znajdziemy dobór materiałów, zwyczaje takie jak jak zakładanie szpong, wybór  deski z kowczęgiem lub bez, sposoby złocenia, zasady malowania nimbów, przygotowania klejów, zapraw…

Historia ukazuje, że co jakiś czas pojawia się nowy wybitny artysta, który wywiera swoją twórczością wpływ na kanon ikonograficzny. Co nie znaczy, że odchodzi od zasad. Nadaje po prostu jakiś nowy kierunek. Takimi twórcami byli między innymi Rublow, Teofan Grek, Panselinos… Swą specyfiką nadali nowy styl, jakość nie zmieniając jednak głównych wytycznych kanonu.

Odsłony: 11338